Gezegenler
Gezegen nedir, karasal gezegenler ve gaz gezegenleri ne demektir? İç ve dış gezegen ayrımı nerden gelir? Tüm detayları aşağıda bulabilirsiniz.
İç Gezegenler
DIŞ Gezegenler
CÜCE Gezegenler
Gezegenler: Özet
Gezegenler, bir yıldızın etrafında belirli bir yörüngede dönen, kendi yerçekimiyle küresel şekil alabilen ve yörüngesini diğer gök cisimlerinden temizlemiş gök cisimleridir. Güneş Sistemi’nde sekiz gezegen bulunur ve bunlar konumlarına ve yapılarına göre sınıflandırılır.
İç ve Dış Gezegenler
Güneş’e olan uzaklıklarına göre iki gruba ayrılırlar:
İç Gezegenler: Merkür, Venüs, Dünya ve Mars, Güneş’e yakın olanlardır. Küçük, yoğun ve kayalık yapıları nedeniyle karasal olarak da adlandırılırlar. Bunların yüzeyleri sert ve katıdır, ayrıca ince atmosferlere sahiptirler. Merkür’de atmosfer neredeyse yoktur, Venüs ise yoğun ve zehirli bir atmosfere sahiptir. Dünya, suyun sıvı halde bulunabildiği tek gezegendir ve yaşam barındırır. Mars ise yüzeyinde donmuş su ve ince bir atmosfer barındıran soğuk ve kurak bir gezegendir.
Dış Gezegenler: Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün, Güneş’ten daha uzak konumda yer alır. Bunlar büyük kütleli olup çoğunlukla gazlardan oluştuğu için gaz devleri ve buz devleri olarak ikiye ayrılırlar.
Gezegen Türleri
Fiziksel özelliklerine göre karasal gezegenler, gaz ve buz gezegenleri olarak üç gruba ayrılır:
Karasal: Merkür, Venüs, Dünya ve Mars bu gruptadır. Katı yüzeye sahiptirler ve büyük ölçüde kaya ve metallerden oluşurlar. Bunların yoğunlukları yüksektir ve genellikle atmosferleri daha incedir.
Gaz: Jüpiter ve Satürn gibi devler, büyük ölçüde hidrojen ve helyumdan oluşur. Bunların katı yüzeyleri yoktur; yoğun gaz tabakalarından oluşurlar ve devasa manyetik alanlara sahiptirler.
Buz: Uranüs ve Neptün, büyük ölçüde su, amonyak ve metan gibi donmuş maddelerden oluştuğu için buz devleri olarak bilinir. Atmosferlerinde hidrojen ve helyum da bulunur, ancak iç kısımları daha çok buz ve kayalık materyallerden meydana gelir.
Gezegen ve Cüce Gezegen Arasındaki Fark
Uluslararası Astronomi Birliği (IAU) tarafından yapılan tanıma göre, bir gök cisminin gezegen sayılabilmesi için üç temel kriteri karşılaması gerekir:
Bir yıldızın yörüngesinde dönmelidir.
Kendi yerçekimi sayesinde küresel bir şekle sahip olmalıdır.
Yörüngesini diğer gök cisimlerinden temizlemiş olmalıdır.
Bu kriterleri karşılamayan ancak küresel şekle sahip olan gök cisimleri cüce gezegen olarak adlandırılır. En bilinenler şunlardır:
Plüton: 2006 yılına kadar gezegen olarak kabul edilirken, yörüngesini tam olarak temizleyemediği için cüce gezegen statüsüne düşürüldü.
Eris: Plüton’a benzeyen ve Kuiper Kuşağı’nda bulunan bir cüce gezegendir.
Haumea ve Makemake: Kuiper Kuşağı’nda yer alırlar.
Ceres: Mars ile Jüpiter arasındaki Asteroit Kuşağı’nda bulunan ve en büyük asteroitlerden biri olan cüce gezegendir.
Gezegen Olmak İçin Gök Cismi:
Bir yıldızın yörüngesinde dönmelidir.
Kendi yerçekimi sayesinde küresel bir şekle sahip olmalıdır.
Yörüngesini diğer gök cisimlerinden temizlemiş olmalıdır.
Güneş Sistemi’ndeki gezegenler, konumlarına ve fiziksel özelliklerine göre farklı gruplara ayrılır. Karasallar sert yüzeyleriyle dikkat çekerken, gaz devleri devasa atmosferleriyle öne çıkar. Buz devleri ise hem gaz hem de donmuş bileşenlerden oluşan yapılarıyla farklı bir kategori oluşturur. Öte yandan, Plüton gibi bazı gök cisimleri gezegen kriterlerini tam olarak karşılamadığı için cüce gezegen olarak sınıflandırılmıştır. Gezegenler, evrenin büyük çeşitliliğini ve kozmik düzenin nasıl işlediğini anlamamıza yardımcı olan en önemli gök cisimlerindendir.